Abstrakty - IV edycja
Prezentujemy listę referentów i tytułów wystąpień wraz ze streszczeniami i wstępną bibliografią. Zapraszamy do lektury!
Przypominamy, że język, w którym podany jest tytuł, jest równoznaczny z językiem całego wystąpienia.
Alicja Kiesz (Poznań)
Quo vadis Lingua Germanica moderna? Korpusowa analiza frazeologizmów dyskursu prywatnego NRD występujących we współczesnej niemczyźnie
Referat prezentuje korpusową, leksykograficzną i etymologiczną analizę frazeologizmów niemieckiego obszaru językowego, które odwołują się w swoim znaczeniu do politycznych, gospodarczych i społecznych procesów zachodzących w Niemieckiej Republice Demokratycznej (NRD) w latach 1949 1990. Z perspektywy historycznej, 40 lat trwania NRD stanowi krótki etap rozwoju języka. Jednak biorąc pod uwagę polityczne i społeczne różnice pomiędzy NRD a Republiką Federalną Niemiec (RFN), można postawić tezę, iż w Niemczech Wschodnich wykształciły się w tych latach dwa odrębne rodzaje dyskursu – dyskurs polityczny oraz prywatny, które znacząco odbiegały od tych używanych w RFN. Germanistyczne rozważania dotyczące użycia języka w NRD koncentrują się głównie na dyskursie politycznym, jednak w literaturze przedmiotu wskazuje się na niewielką ilość badań podejmujących tematykę dyskursu prywatnego społeczeństwa NRD.
Bazę dla poniższej analizy stanowi zbiór jednostek frazeologicznych stworzony na podstawie słownika B. Wolf (2000) „Sprache in der DDR” („Język w NRD”). Następnym krokiem jest uzyskanie informacji o występowaniu i prezentacji tych frazeologizmów w trzech słownikach z lat 80. oraz w trzech najnowszych słownikach jedno i dwujęzycznych. Najciekawszy etap referatu stanowi korpusowa analiza frazeologicznego zbioru, która przebiega w oparciu o korpusy języka niemieckiego, istniejące przy Instytucie Języka Niemieckiego w Mannheim. Celem tejże analizy jest wysondowanie użycia frazeologizmów przynależących do dyskursu prywatnego NRD we współczesnej niemczyźnie po 1990 roku. Poniższy referat wypełnia w ten sposób lukę powstałą w germanistycznym językoznawstwie historycznym i podejmuje próbę odpowiedzi na pytania o etymologię, otoczenie leksykalne i transformację znaczeniową wyodrębnionych frazeologizmów oraz o obszary semantyczne, w których występują one po 1990 roku.
1. DUHME, MICHAEL (1995): Lauschangriff und Rollkommando - „Einwortphraseologismen“ in der Pressesprache am Beispiel des Nachrichtenmagazins FOCUS. In: BAUR, RUPPRECHT S./CHLOSTA, CHRISTOPH (Hrsg.): Studien zur Phraseologie und Parömiologie. Von der Einwortmetapher zur Satzmetapher. Akten des Westfälischen Arbeitskreises Phraseologie/Parömiologie. Bochum: Universitätsverlag Dr. N. Brockmeyer, S. 83-93.
2. HDG = KEMPCKE, GÜNTER et al. (Hrsg.) (1984): Handwörterbuch der deutschen Gegenwartssprache. In zwei Bänden. Berlin: Akademie-Verlag.
3. HELLMANN, MANFRED W. (1990): DDR-Sprachgebrauch nach der Wende - eine erste Bestandaufnahme. In: Muttersprache. Zeitschrift zur Pflege und Erforschung der deutschen Sprache 100, 2-3, S. 266-286.
4. HELLMANN, MANFRED W. (1994): „Rote Socken“ - ein alter Hut. In: Der Sprachdienst 5/1994, S. 170-172.
5. OSCHLIES, WOLF (1984): Mumpenkönig #c – Bemerkungen zur Sprache der politischen Gefangenen in Cottbus. In Muttersprache 1984/85. S. 80 85.
6. POLENZ, PETER VON (1999): Deutsche Sprachgeschichte vom Spätmittelalter bis zur Gegenwart. Band III. 19. und 20. Jahrhundert. Berlin/New York: Walter de Gruyter, S. 424-435, 562-571.
7. SCHRÖDER, MARIANNE (1997): Allgemeinwortschatz der DDR-Bürger - Zu seiner onomasiologischen Sammlung vor der Wende und zu seinem Gebrauch. In: SCHRÖDER, MARIANNE/FIX, ULLA: Allgemeinwortschatz der DDR-Bürger - nach Sachgruppen geordnet und linguistisch kommentiert (=Sprache - Literatur und Geschichte. Studien zur Linguistik/Germanistik Band 14). Heidelberg: Universitätsverlag C. Winter, S. 153 175.
8. SZCZĘK, JOANNA (2004): Einwortphraseologismen und ihr Verhältnis zur Phraseologie . In: FÖLDES, CSABA/ WIRRER, JAN (Hrsg.) (2004): Phraseologismen als Gegenstand sprach und kulturwissenschaftlicher Forschung. Akten der Europäischen Gesellschaft für Phraseologie (EUROPHRAS) und des Westfälischen Arbeitskreises »Phraseologie/Parömiologie« (Loccum 2002). Baltmannsweiler: Schneider Verlag Hohengehren, S. 75 85.
9. WOLF, BIRGIT (2000): Sprache in der DDR: ein Wörterbuch. Berlin/New York: Walter de Gruyter.